Xét nghiệm Lactate (Snibe LAC)

Tên khác : Lactic Acid; L-Lactate

Tên chính : Lactate

Test xét nghiệm liên quan: Blood Gases, Pyruvate, CSF Analysis, CMP, BMP, Electrolytes

Tham khảo: Bộ hóa chất xét nghiệm sinh hóa: Snibe LAC

Xét nghiệm này đo lượng lactate trong máu, hoặc hiếm hơn, trong dịch não tủy (CSF). Lactate là một sản phẩm của quá trình chuyển hóa tế bào. Tùy thuộc vào độ pH,  đôi khi nó xuất hiện dưới dạng axit lactic. Tuy nhiên, với độ pH trung tính của cơ thể, phần lớn sẽ có mặt trong máu dưới dạng  lactate.

Thông thường, mức độ lactate trong máu và dịch não tủy là thấp. Nó được sản xuất vượt quá mức bởi các tế bào cơ, tế bào hồng cầu, não và các mô khác khi tế bào không có đủ oxy  hoặc khi  con đườngban đầu của sản xuất năng lượng trong các tế bào bị đứt đoạn.

Sản xuất năng lượng chủ yếu xảy ra trong ty lạp thể của tế bào, là các nhà máy điện nhỏ có trong hầu hết các tế bào của cơ thể. ty lạp thể sử dụng Glucose và oxy để tạo ra ATP (adenosine triphosphate), nguồn năng lượng chính của cơ thể. được gọi là sản xuất năng lượng theo con đường  hiếu khí.

Bất cứ khi nào nồng độ oxy của tế bào giảm và / hoặc các ty lạp thể không hoạt động tốt, cơ thể phải chuyển sang con đường sản xuất năng lượng kém hiệu quả (sản xuất năng lượng theo con đường  yếm khí) để chuyển hóa glucose và sản xuất ATP. Các sản phẩm phụ chủ yếu của quá trình yếm khí này là axit lactic. Axit lactic có thể tích lũy khi nó được sản xuất nhanh hơn so với gan có thể chuyển hóa nó .

Khi nồng độ acid lactic tăng đáng kể trong máu, người bị ảnh hưởng được cho là có tăng lactate, có thể tiến triển thành nhiễm acid lactic do axit lactic tích tụ nhiều hơn. Cơ thể  có thể tự bù đắp cho những ảnh hưởng của tăng lactate, nhưng nhiễm acid lactic  nghiêm trọng đủ để phá vỡ thăng bằng axit / bazơ (pH) Số lượng acid lactic dư xẽ gây ra các triệu chứng như yếu cơ, thở nhanh, buồn nôn, nôn, đổ mồ hôi, và thậm chí hôn mê.

Có một số nguyên nhân có thể gây ra tăng  mức độ lactate, dược chia thành hai nhóm theo cơ chế mà chúng gây ra nhiễm acid lactic.

Nhiễm acid lactic loại A, loại phổ biến nhất, có thể là do nguyên nhân gây hấp thu không đủ ôxy trong phổi và / hoặc lưu lượng máu giảm dẫn đến giảm vận chuyển oxy đến các mô (giảm tưới máu mô).

Ví dụ nguyên nhân về các loại A bao gồm:

– Sốc do chấn thương hoặc do mất máu cực độ (hypovolemia)
– Nhiễm khuẩn huyết
– Đau tim
– Suy tim sung huyết
– Bệnh phổi nặng hoặc suy hô hấp
– Phù phổi
– Thiếu máu nặng

Nhiễm acid lactic loại B không liên quan đến cung cấp oxy nhưng phản ánh nhu cầu oxy vượt qúa mức  hoặc vấn đề trao đổi chất.

Ví dụ về các nguyên nhân loại B bao gồm:

– Bệnh gan
– Bệnh thận
– Bệnh tiểu đường không kiểm soát được.
– Bệnh bạch cầu
– AIDS
– Bệnh dự trữ glycogen (chẳng hạn như thiếu hụt glucose-6-phosphatase)
– Thuốc và các chất độc như salicylat, cyanide, methanol và metformin
– Một loạt các bệnh chuyển hóa và ty lạp thể di truyền như là dạng loạn dưỡng cơ và ảnh hưởng đến sản xuất ATP bình thường
– Tập thể dục vất vả, như với vận động viên marathon

 

Xét nghiệm  được sử dụng như thế nào?

Xét nghiệm lactate được chỉ định chủ yếu  để xác định xem một người nào đó có nhiễm acid lactic, mức độ  lactate caotrong máu. Lactate là một sản phẩm của quá trình chuyển hóa tế bào. Tùy thuộc vào độ pH, đôi khi xuất hiện dưới dạngaxit lactic. Tuy nhiên, với độ pH trung tính của cơ thể, phần lớn có mặt trong máu dưới dạng lactate.

Nhiễm acid lactic thường được gây ra bởi thiếu một số lượngoxy trung bình trong tế bào và mô (hypoxia). Nếu ai đó có một nguyên nhân có thể dẫn đến giảm lượng oxy cung cấp cho tế bào và mô, chẳng hạn như cú sốc hoặc suy tim sung huyết, thử nghiệm này có thể được sử dụng để giúp phát hiện và đánh giá mức độ nghiêm trọng của tình trạng thiếu oxy và nhiễm toan lactic. Nó có thể được chỉ định cùng với khí máu động mạch để đánh giá cân bằng axit của một người  vàsự oxy hóa.

Nhiễm acid lactic cũng có thể được gây ra bởi nguyên nhân không liên quan đến nồng độ oxy, xét nghiệm này có thể được sử dụng để đánh giá một người có một căn bệnh có thể dẫn đến mức độ lactate tăng lên và những người có dấu hiệu và triệu chứng của nhiễm toan. Nó có thể được chỉ định cùng với nhóm thử nghiệm, chẳng hạn như bảng chuyển hóa  toàn diện ( CMP ), bảng chuyển hóa cơ bản (BMP ), hoặc đếm tế bào máu toàn phần (CBC ), để xác định cácnguyên nhân cơ bản, chẳng hạn như bệnh gan hoặc thận, gây nhiễm acid lactic.

Đặc biệt, xét nghiệm này có thể được sử dụng như một phần của đánh giá ban đầu của một người bị nghi có nhiễm trùng huyết. Thông thường, nếu mức độ lactate của họ cao hơn giới hạn bình thường, điều trị sẽ được bắt đầu ngay lập tức. Nếu một người bị nhiễm trùng có thể được chẩn đoán và điều trị kịp thời, cơ hội phục hồi được cải thiện đáng kể.

Ở một người đang được điều trị các bệnh cấp tính, chẳng hạn như nhiễm trùng huyết, sốc hay đau tim, hoặc một căn bệnh mãn tính, chẳng hạn như suy tim sung huyết nặng, nồng độ lactate có thể được chỉ định thực hiện lặp lại trong khoảng thời gian để giúp theo dõi tình trạng thiếu oxy và đáp ứng điều trị.

Xét nghiệm lactate  dịch não tủy (CSF) có thể được chỉ định cùng với xét nghiệm lactate trong máu, giúp phân biệt giữa viêm màng não do virus và vi khuẩn.

Khi nào thì được chỉ định?

Thử nghiệm lactate được chỉ định khi người có các triệu chứng của thiếu oxy  (giảm oxy huyết) như:

– Khó thở
– Thở nhanh
– Nhợt nhạt
– Đổ mồ hôi
– Buồn nôn
– Yếu cơ
– Đau bụng
– Tình trạng hôn mê

Xét nghiệm này có thể được cho làm khi người có các triệu chứng mà bác sĩ nghi ngờ là nhiễm trùng huyết, sốc, đau tim, suy tim sung huyết nặng, suy thận, hoặc không kiểm soát được bệnh tiểu đường. Xét nghiệm lactate sẽ được chỉ định ban đầu với các xét nghiệm khác để giúp đánh giá tình trạng của một người và sau đó, nếu tăng đáng kể, thử nghiệm được thực hiện lặp lại trong khoảng thời gian để theo dõi tình trạng bệnh.

Mức độ lactate trong dịch não tủy và trong máu có thể được chỉ định khi một người có triệu chứng của bệnh viêm màng não, chẳng hạn như đau đầu nghiêm trọng, sốt, mê sảng, và mất ý thức.

Kết quả xét nghiệm có ý nghĩa gì?

Giá trị  tham khảo bình thường : Lactate / huyết tương TM  = 5 – 15 mg/dL

Một mức độ lactate cao có nghĩa là bệnh hay tình trạng một người  đang tạo ra lactate để tích lũy. Nói chung, lactatecàng tăng, mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh càng lớn. Khi kết hợp với tình trạng thiếu oxy, tăng lactate có thể chỉ ra rằng cơ quan không hoạt động tốt (rối loạn chức năng cơ quan).

Tuy nhiên, sự hiện diện của lactate dư thừa là không có giá trị chẩn đoán – nó không xác định nguyên nhân của sự gia tăng – nhưng nó sẽ giúp các bác sĩ để xác nhận hoặc loại trừ lý do có thể cho các triệu chứng một người đang trải qua. Một bác sĩ phải xem xét lịch sử bệnh của một người , khám lâm sàng và kết quả xét nghiệm chẩn đoán khác để xác định nguyên nhân và chẩn đoán các nguyên nhân cơ bản hoặc bệnh tật.

Ở một người có hoặc bị nghi ngờ là có một nguyên nhân có thể dẫn đến tình trạng thiếu oxy, một mức độ lactate cao có thể chỉ ra một số mức độ của tình trạng thiếu oxy và / hoặc rối loạn chức năng cơ quan.

Một số những nguyên nhân này bao gồm:

 

•      Sốc do chấn thương hoặc do mất máu cực độ (hypovolemia)
•      Nhiễm khuẩn huyết
•      Đau tim
•      Suy tim sung huyết
•      Bệnh phổi nặng hoặc suy hô hấp
•      Phù phổi
•      Thiếu máu nặng

 

Một lactate cao (nhiễm acid lactic) có thể là một biến chứng do một trong những bệnh hay nguyên nhân sau đây:

 

•      Bệnh gan
•      Bệnh thận
•      Bệnh tiểu đường không kiểm soát được
•      Bệnh bạch cầu
•      AIDS
•      Bệnh dự trữ glycogen (chẳng hạn như thiếu hụt glucose-6-phosphatase)
•      Thuốc và các chất độc như salicylat, cyanide, methanol và metformin
•      Một loạt các bệnh chuyển hóa và ty lạp thể di truyền hiếm gặp như dạng loạn dưỡng cơ và ảnh hưởng đến sản xuất bình thường của ATP
•      Tập thể dục vất vả, như với vận động viên marathon

 

Khi một bệnh nhân đang được điều trị nhiễm acid lactic hoặc thiếu oxy máu, giảm nồng độ lactate theo thời gian phản ánh sự đáp ứng điều trị.

Khi một người nào đó có dấu hiệu và triệu chứng của viêm màng não, tăng đáng kể mức độ lactate dịch não tủy cho thấy bệnh viêm màng não trong khi mức bình thường hoặc tăng nhẹ có nhiều khả năng là do bệnh viêm màng não do virus.

Xét nghiệm lactate đo lường mức độ lactate trong máu ở một thời điểm nào đó. Một mức bình thường chỉ ra rằng ngườiđó không có nhiễm acid lactic,  có đủ oxy ở tế bào và / hoặc các triệu chứng của họ không phải do nhiễm acid lactic.

 

Điều gì khác nên biết?

Nồng độ lactate tăng có thể được nhìn thấy khi có sự thiếu hụt thiamine (vitamin B1).

 

Câu hỏi thường gặp

     1. Tôi có thể làm để làm bất cứ điều gì để làm giảm nồng độ lactate của tôi?

Nói chung, không. Tuy nhiên, nếu mức độ lactate cao của bạn là do một nguyên nhân cơ bản có thể được giải quyết, chẳng hạn như bệnh tiểu đường không kiểm soát được hoặc một chất có thể tránh được, như ethanol, có thể giảm thấp hơn. Nếu bạn đã được chẩn đoán với một nguyên nhân chẳng hạn như một rối loạn trao đổi chất, theo phác đồ điều trị đãquy định cho bạn ,cũng sẽ kiểm soát mức độ lactate của bạn. Nếu sự gia tăng là do một tình trạng tạm thời, chẳng hạn như cú sốc hoặc nhiễm trùng, thì sau đó nó thường sẽ trở lại bình thường sau khi nguyên nhân đã được giải quyết.

2. Tại sao bác sĩ của tôi chọnđo lactate động mạch hơn là lactate tĩnh mạch?

Đo lactate trong máu động mạch được cho là chính xác hơn , bởi vì  không sử dụngga rô để lấy máu,nên không bị ảnh hưởng bởi quá trình thu thập. Bác sĩ có thể yêu cầu một lactate động mạch vì những lý do hoặc vì thử nghiệm khí máu động mạch cũng đang được thu thập và mẫu  máu tương tự có thể được sử dụng làm các thử nghiệm khác. Khi xét nghiệm khác trong máu động mạch  không được chỉ định, bác sĩ có thể yêu cầu một lactate tĩnh mạch vì nó mang lại chobác sĩ một đánh giá đầy đủ nồng độ lactate và vì quá trình thu thập máu không khó .

3. Tỷ lệ lactate / pyruvate là gì và  nó được sử dụng như thế nào?

Một tỷ lệ lactate / pyruvate là kết quả tính toán có thể được sử dụng để phân biệt giữa nguyên nhân gây nhiễm acid lactic.

Pyruvate là một chất được sử dụng bởi các tế bào ( ngoài lactate) trong sản xuất năng lượng. Glucose chuyển hóa trong các ty lạp thể trong tế bào qua một loạt các bước để sản xuất ATP, nguồn năng lượng của cơ thể. Một trong những bướclà thành lập pyruvate và các bước tiếp sau đó đòi hỏi phải có oxy. Khi mức độ oxy thấp, pyruvate tích lũy, và được chuyển thành lactate, dẫn đến sự tích tụ của toan lactate và lactic. Nguyên nhân khác là khi có suy giảm chức năng của ty lạp thể và con đường thoái hóa bị gián đoạn, dẫn đến tăng pyruvate và do đó lactate nhiều hơn. Các tỷ lệ lactate / pyruvate sẽ cao ở những trường hợp này.

Tuy nhiên, có những rối loạn bẩm sinh nhất định (sai sót bẩm sinh về chuyển hoá) trong đó pyruvate không chuyển lactate. Một ví dụ là khiếm khuyết pyruvate dehydrogenase. Trong những trường hợp này, pyruvate sẽ tích lũy, mức độsẽ tăng cao, do đó tỷ lệ lactate /pyruvate sẽ thấp.

nguồn: https://hoachatxetnghiem.com.vn/xet-nghiem-lactate.stm