Xét nghiệm Sắt huyết thanh (Fe)

Tên khác : Serum Iron; Serum Fe

Tên chính : Iron, serum

Xét nghiệm liên quan : Ferritin; TIBC & UIBC, Transferrin; Hemoglobin; Hematocrit; CBC; Zinc protoporphyrin;Iron Tests

Các thử nghiệm sắt huyết thanh đo lượng sắt trong phần chất lỏng của máu. Sắt là một loại khoáng chất thiết yếu được hấp thụ từ thức ăn và vận chuyển khắp cơ thể bởi transferrin, một loại protein được sản xuất bởi gan. Sắt  cần thiết cho việc sản xuất các tếbào máu màu đỏ (hồng cầu)bình thường. Sắt là một phần quan trọng của hemoglobin, protein trong hồng cầu, cho phép chúng vận chuyển oxy đi khắp cơ thể. Sắt cũng được sử dụng trong sản xuất  một số protein, bao gồm myoglobin và một số enzym.

Thông thường, khoảng 70% lượng sắt hấp thụ được kết hợp với các hemoglobin trong hồng cầu. Hầu hết các phần còn lại được lưu trữ trong các mô như ferritin hoặc hemosiderin. Nếu sắt không  được cung cấp đủ trong chế độ ăn uống, dẫn đến sắt  trong máu có thể giảm, mà sau đó có thể làm cạn kiệt lượng sắt được lưu trữ trong cơ thể. Theo thời gian, nồng độ sắt trong máu thấp và giảmdự trữ sắt có thể dẫn đến  thiếu máu thiếu sắt. Mặt khác, sự hấp thụ quá nhiều sắt có thể dẫn đến tích lũy tăng dần vàgây thiệt hại cho các cơ quan như tim, gan và tuyến tụy.

Các thử nghiệm sắt huyết thanh đo lượng sắt vận chuyển trong cơ thể – đó là sắt kết hợpvới transferrin. Số lượng sắthiện diện trong máu sẽ khác nhau trong suốt cả ngày và từ ngày này sang ngày khác. Vì lý do này, sắt huyết thanh là gần như luôn luôn được đocùng với các xét nghiệm sắt khác, chẳng hạn như khả nănggắn sắt tối ưu (TIBC), từ đó độ bão hòa transferrin có thể được tính toán.Transferrin bão hòa phản ánh số lượng sắt được vận chuyển trong máu . Việc sử dụng một số các thử nghiệm sắt cung cấp mộtcách đo lườngsự thiếu sắt và quá tải sắt đáng tin cậy hơn  chỉ đo sắt huyết thanh.

Xét nghiệm được sử dụng như thế nào?

Sắt huyết thanh và khả nănggắn sắt tối ưu (TIBC), hoặc đôi khi UIBC (khả năng gắn sắtkhông bão hòa) hoặc xét nghiệmtransferrin, được sắp xếp với nhau, và tính toán độ bão hòa transferrin ( sắt huyết thanh / Transferin ) để xác định bao nhiêu sắt đang được lưu hành trong máu. Một thử nghiệm ferritin cũng có thể được chỉ định để đánh giá dự trữ sắt hiện tại của một người.

Các xét nghiệm này được sử dụng cùng nhau để phát hiện và giúp chẩn đoán thiếu sắt hoặc quá tải sắt. Ở những người bị thiếu máu, các xét nghiệm này có thể giúp xác định tình trạng này là do thiếu sắt hoặc các nguyên nhân khác, chẳng hạn như bệnh mãn tính. Xét nghiệm sắt cũng chỉ định nếu bác sĩ nghi ngờ một người có ngộ độc sắt và sàng lọcbệnh di truyền nhiễm sắc tố sắt mô, một bệnh di truyền liên quan đến dự trữ sắt quá nhiều.

Khi nào được chỉ định ?

Xét nghiệm sắt huyết thanh không yêu cầu kiểm tra thường xuyên. Chúng thường chỉ định như thử nghiệm theo dõi khi kết quả bất thường được tìm thấy trên các xét nghiệm thường xuyên như CBC, hemoglobin và hematocrit. Sắt cũng có thể được cho làm khi nghi ngờ quá tải sắt hoặc thiếu hụt sắt.

Giai đoạn đầu của thiếu sắt thường không gây ra mối quan tâm ở tất cả các nguyên nhân. Nếu một người khỏe mạnh, các triệu chứng ít xuất hiện trước khi  hemoglobin trong máu giảm xuống dưới một mức nhất định (khoảng 10 g / dL). Khi các nguồn sắt tiếp tục bị cạn kiệt, dấu hiệu thiếu chất sắt có thể phát hiện trên cơ thể bạn. Khi tình trạng thiếu sắt của bạntiến triển và thiếu máu bắt đầu phát triển, một số các dấu hiệu và triệu chứng xuất hiện có thể bao gồm:

– Mệt mỏi mãn tính / mệt mỏi
– Chóng mặt
– Ốm  yếu
– Nhức đầu

Nếu thiếu máu thiếu sắt nặng, khó thở, chóng mặt, đau ngực, nhức đầu, và đau chân có thể xảy ra. Trẻ em có thể phát triển các bất lực học tập (nhận thức kém ). Bên cạnh những triệu chứng chung của bệnh thiếu máu, có những triệu chứng đặc trưng của thiếu sắt như là thèm ăn các chất đặc biệt, (chẳng hạn như cam thảo, phấn, bụi bẩn, hoặc đất sét), một cảm giác nóng rát ở lưỡi hoặc lưỡi trơn bóng, vết loét ở các góc  miệng, và móng ngón tay và ngón chân có hình cái muổng.

Xét nghiệm sắt huyết thanh và xét nghiệm sắt khác có thể được thực hiện khi nghi ngờ sắt quá tải  (hemochromatosis). Các triệu chứng của chất sắt cao sẽ thay đổi từ người này sang người khác và có xu hướng xấu đi theo thời gian. Các triệu chứng có thể bao gồm:

– Đau khớp
– Mệt mỏi, yếu
– Thiếu năng lượng
– Đau bụng
– Mất ham muốn tình dục
– Tim có vấn đề

Khi một đứa trẻ bị nghi ngờ có nuốt viên sắt , một thử nghiệm sắt huyết thanh được chỉ định để phát hiện và giúp đánh giá mức độ nghiêm trọng của ngộ độc. Thử nghiệm sắt cũng có thể thực hiện định kỳ khi thiếu sắt hoặc quá tải trong quá trình điều trị để đánh giá hiệu quả điều trị.

Kết quả xét nghiệm có ý nghĩa là gì?

Giá trị  tham khảobình thường :

Sắt (Fe): 60- 170 µg/dl

• TIBC: 240 – 450 µg/dl
• Độ bảo hoà transferrin : 20-50%

Mức độ sắt huyết thanh thường được thẩm định kết hợp với các xét nghiệm sắt khác. Một bản tóm tắt về những thay đổi trong các thử nghiệm sắt nhìn thấy trong các bệnh khác nhau của tình trạng sắt được thể hiện trong bảng dưới đây.

BỆNH	Iron	TIBC/Transferin	UIBC	% Tranferin Saturation	Ferritin
Thiếu sắt	Thấp	Cao	Cao	Thấp	Thấp
Hemochromatosis	Cao	Thấp	Thấp	Cao	Cao
Bệnh mãn tính	Thấp	Thấp	Thấp / BT	Thấp	BT/Cao
Thiếu máu tán huyết	Cao	BT / Thấp	Thấp / BT	Cao	Cao
Thiếu máu Sideroblastic	BT / Cao	BT / Thấp	Thấp / BT	Cao	Cao
Ngộ độc sắt	Cao	Bình thường	Thấp	Cao	Bình thường

Một mức độ sắt thấp với một transferrinhoặc TIBC cao , thường là do thiếu sắt. Trong các căn bệnh mãn tính, cả sắt vàtransferrin hoặc TIBC thường thấp. Thiếu sắt thường là do chảy máu lâu dài hoặc nặng. Tuy nhiên, nó cũng có thể là donhu cầu sắt tăng (trong thai kỳ), tăng trưởng nhanh chóng (ở trẻ em), cung cấp thiếu như ăn uống kém, và các vấn đề về kém hấp thụ (dạ dày hoặc bệnh đường ruột).

Mức độ cao của sắt huyết thanh có thể xảy ra như là kết quả của truyền nhiều máu, tiêm sắt vào cơ bắp, dẫn đến ngộ độc, bệnh gan hoặc bệnh thận. Nó cũng có thể là do bệnh di truyền, bệnh nhiễm sắc tố sắt mô.

Điều gì khác cần biết?

Gần đây có  tiêu thụ các loại thực phẩm giàu chất sắt hoặc uống viên thuốc sắt hoặc truyền máu có thể ảnh hưởng đến kết quả thử nghiệm sắt. Rượu và ma túy, chẳng hạn như thuốc tránh thai và methotrexate, có thể làm tăng mức độ sắt,trong khi testosterone, liều lượng lớn aspirin, metformin, và ACTH (hormon vỏ thượng thận) có thể làm giảm sắt.

Căng thẳng và thiếu ngủ có thể tạm thời làm giảm nồng độ sắt huyết thanh.

Câu hỏi thường gặp

1. Thiếu sắttương tự như thiếu máu ?

Thiếu sắt đề cập đến sự sụt giảm về số lượng sắt được lưu trữ trong cơ thể, trong khi thiếu máu đề cập đến sự sụt giảm số lượng của các tế bào máu đỏ (hồng cầu) và / hoặc số lượng của hemoglobin trong hồng cầu. Thường phải mất vài tuần sau khi lượng sắt dự trữ cạn kiệt, mức độ  hemoglobin và sản xuất tế bào hồng cầu mới bị ảnh hưởng và thiếu máu mớiphát triển. Giai đoạn đầu thường có vài triệu chứng thiếu sắt, nhưng dần dần tình thế trở nên tồi tệ hơn như yếu và mệt mỏi liên tục có thể phát triển và mức độ hemoglobin máu và hồng cầu giảm,.

2. Tôi có thể ăn những loại thực phẩm gì để tăng chất sắt ?

Dạng sắt mà cơ thể hấp thu dễ dàng nhất được tìm thấy trong các loại thịt và trứng. Các nguồn giàu chất sắt khác bao gồm: các loại rau xanh (như cải lá, cải bắp xanh, và cải xoăn), mầm lúa mì, bánh mì và ngũ cốc nguyên hạt, nho khô, và mật đường.

3. Ai cần bổ sung chất sắt ?

Những người đặc biệt cần bổ sung chất sắt là những phụ nữ mang thai và bệnh nhân được chẩn đoán thiếu sắt . Mọi người không nên bổ sung sắt trước khi nói chuyện với bác sĩ của bạn vì dư thừa sắt có thể gây thừa sắt mãn tính. Quá liều thuốc sắt có thể độc hại, đặc biệt là trẻ em.

4. Thiếu máu do thiếu hụt sắtcó thể xảy ra nhanh chóng hoặc phải mất một thời gian dài ?

Thiếu máu do thiếu sắt đến dần dần. Khi tỷ lệ mất sắt vượt quá lượng sắt hấp thụ từ ruột, các nguồn dự trử sắt đang dần dần sử dụng hết. Ở giai đoạn này, ferritin sẽ thấp, nhưng sắt huyết thanh và TIBC vẫn còn bình thường và không có tình trạng thiếu máu. Khi thiếu sắt nặng hơn, mức độ sắt huyết thanh  rơi xuống thấp, TIBC và transferrin tăng, và thiếu máu bắt đầu phát triển. Với thiếu sắt trong một thời gian dài hoặc nặng, các tế bào màu đỏ trở nên nhỏ đi và nhạt màu..

5. Hiến máu có ảnh hưởng đến mức độ sắt của tôi không?

Vâng. Mỗi khi bạn tặng một nửa lít máu, cơ thể bạn mất khoảng 250 mg sắt. Mức độ ferritin huyết thanh phản ánh tổng số lượng sắt lưu trữ sẽ giảm xuống sau mỗilần hiến máu,nhưng sau đó trở lại bình thường theo thời gian. Các xét nghiệm khác, chẳng hạn như sắt huyết thanh và TIBC, không bị ảnh hưởng khi hiến máu.

6. Bác sĩ của tôi hướng dẫn tôi chế độ ăn để bổ sung sắt và sau đó thực hiện xét nghiệm sắt huyết thanh. Tại saophải làm điều đó?

Bác sĩ của bạn có thể nghi ngờ bạn không hấp thụ sắt, bạn cần thực hiện nghiệm pháp bổ sung sắt từ chế độ ăn uống, vì vậy bác sĩ có thể yêu cầu bạn phải xét nghiệm kiểm tra mức độ sắt của bạn ngay sau khi bạn dùng chế độ ăn bổ sung sắt . Nếu rút sắt của bạn ra và sau đó có một kết quả thử nghiệm thấp bất thường, bạn có thể có một nguyên nhân cơ bản ảnh hưởng đến sự hấp thu sắt. Bạn có thể cần phải được điều trị nguyên nhân gây ra tình trạng kém hấp thu chất sắt của bạnđểhấp thu sắt trở lại bình thường.

nguồn: https://hoachatxetnghiem.com.vn/xet-nghiem-sat-huyet-thanh.stm